Uzlaşmaya tabi suçlar Ceza Muhakemesi Kanununun 253. Maddesi ve devamında hüküm altına alınmıştır. Uzlaşma kelime anlamı olarak karşılıklı anlaşma ve sulh olmayı ifade eder. Ceza Hukukunda uzlaştırma kurumu ile soruşturma sırasında devlet tarafından atanan tarafsız uzlaştırmacı ile kişilerin ceza davası açılmadan önce anlaşması amaçlanmıştır. Uzlaştırma, adli makamlarca yürütülen bir işlemdir. Taraflar arasında uzlaşmanın gerçekleşmesi ile barışçıl bir sonuç elde edilmesi hedeflenmiştir. Uzlaşmanın diğer bir amacı mahkemelerin iş yükünü hafifletmektedir. Uzlaştırma sürecinde taraflar tamamen özgür iradeleriyle karşılıklı olarak anlaşıp anlaşmayacaklarına karar vermektedir. Uzlaştırma sürecinin avukat yardımıyla yürütülmesi kişilerin haklarını bilerek daha doğru karar almasında etkilidir.
İçindekiler
Uzlaşma / Uzlaştırma Nedir?
Uzlaştırma, ceza davası açılmadan önce şüpheli ile mağdur tarafın adli makamlarca atanan tarafsız bir uzlaştırmacı yardımıyla bir araya getirilerek dava açılmadan anlaşmaları ve barışmalarını amaçlayan süreçtir.
Soruşturma sürecinde savcılık tarafından şüpheli hakkında dava açılması için yeterli deliller toplandıktan sonra suç uzlaşma kapsamındaysa savcılık uzlaştırma sürecini başlatır. Uzlaştırmacı taraflarla görüşerek karşılıklı teklifleri iletir. Şüpheli ile mağdur karşılıklı olarak anlaşırsa uzlaşma sağlanmış sayılır. Şüpheli uzlaşma nedeniyle edimini yerine getirdiği takdirde savcılık dava açmadan kovuşturmaya yer olmadığına karar verir.
Uzlaşma sağlandığı takdirde hukuk mahkemelerinde ayrıca tazminat davası açma hakkı 18/10/2023 tarihinden itibaren artık mümkündür. Anayasa Mahkemesi’nin 2023/43 Esas No, 2023/141 Karar No ve 26/7/2023 tarihli kararı uzlaşmanın sağlanması hâlinde tazminat davası açılamayacağını öngören kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle bu hükmün (CMK m. 253/19) iptaline karar vermiştir. Yani artık soruşturma aşamasında uzlaşma sağlansa bile ayrıca tazminat davası açılabilmektedir. Bu karardan önce taraflar arasında uzlaşma sağlandığında ayrıca hiçbir şekilde tazminat davası açılamamaktaydı.
Uzlaşma teklifi uzlaştırmacı tarafından iletildikten sonra muhatabın buna 3 gün içerisinde cevap vermesi gerekir. Bu süre içinde yanıt verilmediği takdirde uzlaşma reddedilmiş sayılır.
Taraflar arasında uzlaşma sağlanamadığı takdirde savcılık iddianame düzenler ve şüpheli hakkında ceza mahkemesinde dava açılır.
Uzlaşma / Uzlaştırma Kapsamına Giren Suçlar Nelerdir?
Uzlaştırma kapsamına giren suçlar Ceza Muhakemesi Kanununda açıkça hükme bağlanmıştır. Uzlaşma ile mağdurun zararı giderilmek istenirken şüphelinin de olası bir cezadan kurtulması söz konusudur.
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ve özel kanunlarda şikayete bağlı suçların tamamı (istisnalar vardır) uzlaşma kapsamındadır.
Suça sürüklenen çocuklar bakımından ayrıca Mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişisi olması koşuluyla üst sınırı üç yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlar uzlaşmaya tabidir.
Şikayete tabi olup olmadığına bakılmaksızın uzlaşma kapsamında olan suçlar şunlardır;
- Kasten yaralama (m. 86/1, 86/2)
- Kasten yaralamanın ihmali davranışla işlenmesi (m. 88)
- Taksirle yaralama (m. 89/1)
- Bilinçli taksirle yaralama (m. 89)
- Tehdit (m. 106/1-1 cümle, 106/1- 2 cümle)
- Konut dokunulmazlığı ihlal (m. 116)
- İş ve çalışma hürriyetinin ihlali (m. 117, birinci fıkra; m. 119, birinci fıkra (c) bendi)
- Kişilerin huzur ve sükunu bozma (m. 123)
- Hakaret (m. 125/1)
- Kişilerin hatırasına hakaret (m. 130)
- Haberleşme gizliliğinin ihlali (m. 132)
- Hırsızlık (madde 141)
- Kullanma hırsızlığı (m. 146)
- Mala zarar verme (m. 151)
- Hakkı olmayan yere tecavüz (m. 154/1)
- Güveni kötüye kullanma (m. 155)
- Bedelsiz senedi kullanma (m. 156)
- Dolandırıcılık (m. 157)
- Kaybolmuş ya da hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf (m. 160)
- Hileli iflas suçu (m. 161/1)
- Taksirli iflas suçu (m. 162/1)
- Karşılıksız yararlanma suçu (m. 163/1,2)
- Şirket veya kooperatifler hakkında yanlış bilgi verme suçu (m. 164/1)
- Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi (m. 165)
- Bilgi vermeme suçu (m. 166/1)
- Açığa imzanın kötüye kullanılması (m. 209)
- Aile hukukundan doğan yükümlülüklerin ihlali (m. 233)
- Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (m. 234)
- Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç, m. 239)
- İcra ve İflas Kanunundaki Suçlar (m. 331/1-2-3-4, 332/1, 2; 333 A /1, 2; 334; 337 A -1 ; 338/1; 345/A)
Uzlaşma Kapsamına Girmeyen Suçlar Nelerdir?
Şikayete tabi bile olsa bazı suçlar istisnai olarak uzlaşma kapsamı dışında bırakılmıştır. Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar ve ısrarlı takip suçu şikayete tabi olmasına rağmen bu suçlar hakkında uzlaştırma hükümleri uygulanmaz. Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, uzlaştırma kapsamına girmeyen bir başka suçla birlikte aynı mağdura karşı işlenmiş olması hâlinde de uzlaşma hükümleri uygulanmamaktadır.
Tavsiye Yazı: Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu
Ceza Davası Devam Ederken Mahkemede Uzlaşma
Ceza davası açıldıktan sonra hakim uzlaştırma prosedürünün uygulanmasını gerektiren bir suçun işlendiğine kanaat getirirse ve daha önce soruşturma aşamasında taraflar arasında uzlaşma görüşmeleri yapılmadıysa dosya savcılığa ait uzlaştırma bürosuna gönderilir. Taraflar arasında dava sırasında uzlaşma sağlanırsa ve sanık edimini eksiksiz şekilde yerine getirirse sanık hakkında açılan ceza davası düşer.
Ceza davasında uzlaşma, taraflar arasında dava açılmadan önce soruşturma aşamasında uzlaştırma prosedürünün uygulanmadığı ve uzlaştırmaya tabi bir suçun işlendiği anlaşıldığında gerçekleştirilebilir. Taraflar daha önce uzlaşma görüşmeleri sonucunda anlaşamadıysa ve bu nedenle iddianame düzenlendiyse açılan davada tekrar uzlaşma hükümleri uygulanamaz.
Ceza İnfaz Edilirken Uzlaşma
Cezası kesinleşen ve bu nedenle hükümlü olan kişiler daha sonra bu suçun uzlaşma kapsamına alınması nedeniyle uzlaşma prosedürünün uygulanmasını talep edebilirler. Cezası infaz edilmiş olsa bile uzlaşma sağlandığı takdirde kişinin adli sicil kaydı silinebilir. Ceza infaz edilirken taraflar savcılık aracılığıyla uzlaşma prosedürünü başlattığı takdirde infazın durdurulması sağlanabilir. Burada önemli olan cezanın uzlaştırma kapsamına alınıp alınmadığını tespit etmek ve daha önce uzlaştırma prosedürünün uygulanmadığından emin olmaktır.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) ve Uzlaşma
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verildikten sonra 5 yıllık denetim süresi içerisinde yeni bir suç işlenmesi halinde mahkeme hükmü açıklamak için yeni bir duruşma günü belirler. Eğer denetim süresi içerisinde bu suç uzlaşma kapsamına alınan bir suçsa hakim uzlaşma prosedürünün uygulanması için dosyayı savcılığa göndermek zorundadır. Uzlaşma bürosunda taraflar uzlaşırsa hagb kararı sonrası açılan ceza davasının düşmesine karar verilir.
Uzlaşma Adli Sicil Kaydında Gözükür Mü?
Tarafların uzlaşması halinde savcılık kovuşturmaya yer olmadığına dair karar vermektedir. Bu karar adli sicil kaydında gözükmemektedir. Adliyede kendine mahsus bir kayıt ortamında tutulur. E-devlet veya adliyeden alınan adli sicil kaydında uzlaşma gözükmez. Uzlaşma sabıka kaydına etki etmeyen bir durumdur.
Daha detaylı bilgi için: avukaterdemozkan.com
