İhbar tazminatı, işçinin işveren tarafından haber verilmeksizin veya ihbar süresine uymadan işten çıkarılması durumunda işçiye ödenmesi gereken tazminattır. Aynı şekilde işçinin işverene haber vermeden işi bırakması halinde de işverenin işçiden ihbar tazminatı talep etme imkanı bulunmaktadır. İhbar tazminatı ile iş ilişkisinde bulunan tarafların birbirlerini aniden ortada bırakmamalarını ve bu nedenle yapılan işin aksamaması amaçlanmıştır.
İhbar tazminatı hukuki dayanağını 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesinden almaktadır. Bu madde şu şekildedir;
“Madde 17 – Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir.
İş sözleşmeleri;
a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,
b) İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,
c) İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
d) İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra,
feshedilmiş sayılır.
Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir.
Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.
İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.
İşverenin bildirim şartına uymaması veya bildirim süresine ait ücreti peşin ödeyerek sözleşmeyi feshetmesi, bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddesi hükümlerinin uygulanmasına engel olmaz. 18 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca bu Kanunun 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinin uygulanma alanı dışında kalan işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir. Fesih için bildirim şartına da uyulmaması ayrıca dördüncü fıkra uyarınca tazminat ödenmesini gerektirir.
Bu maddeye göre ödenecek tazminatlar ile bildirim sürelerine ait peşin ödenecek ücretin hesabında 32 inci maddenin birinci fıkrasında yazılan ücrete ek olarak işçiye sağlanmış para veya para ile ölçülmesi mümkün sözleşme ve kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur.”
İçindekiler
İhbar Tazminatı Nedir?
Belirsiz iş sözleşmesini haksız şekilde fesheden tarafın diğer tarafa ödemesi gereken tazminata ihbar tazminatı denilmektedir. İhbar tazminatının talep edilebilmesi için usulsüz bir feshin varlığı yeterlidir. Usulsüz feshe maruz kalan taraf, bu fesih nedeniyle herhangi zarara uğramamış dahi olsa ihbar tazminatını talep edebilir.
İhbar Tazminatı Şartları Nelerdir?
İhbar tazminatına hak kazanmak için öncelikle işçi işveren ilişkisinin belirsiz süreli sözleşme ile kurulmuş olması gerekmektedir. Eğer taraflar aralarında birden çok kez (art arda) belirli süreli sözleşme imzaladıysa aralarındaki iş sözleşmesi belirsiz süreli sayılacağından yine ihbar tazminatına hak kazanmak söz konusu olur.
Haksız bir fesih olmalıdır. İş sözleşmesini fesheden taraf kanunen haklı bir nedene dayanmış olmamalıdır.
Kanunda belirtilen ihbar sürelerine uyulmadan işten çıkış yapılmalıdır. İşten ayrılan taraf kanunda belirtilen ihbar süresi kadar çalışma yapmadığında ihbar tazminatı söz konusu olmaktadır. İhbar süreleri hakkında ayrı bir başlıkta ayrıca açıklama yapacağız.
Tavsiye yazı: Hizmet Tespit Davası
İhbar Süreleri Ne Kadardır?
İhbar süreleri işçinin işyerinde çalıştığı süreye göre değişiklik göstermektedir. Bu süreler kanunda şu şekilde belirlenmiştir.
-İşi 6 aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 2 hafta sonra,
-İşi 6 aydan 1,5 yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 4 hafta sonra,
-İşi 1,5 yıldan 3 yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 6 hafta sonra,
-İşi 3 yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak 8 hafta sonra,
feshedilmiş sayılmaktadır.
Taraflar iş sözleşmesini feshetseler dahi kanunda belirtilen bu süreler kadar o işyerinde çalışmaya devam edilmesi gerekmektedir. Bu süreler iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesiyle uzatılabilir. Bildirim süresine uymayan taraf ihbar tazminatından bu sürelere göre sorumlu olacaktır.
Hafta sonları ve tüm resmi tatiller ihbar süresine dahildir. İhbar süresi hesaplanırken bu sürelerde işçi çalışmasa bile çalışmış gibi sayılır.
Tavsiye yazı: Cinsel İftira Atmanın Cezası
İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
İhbar tazminatına esas alınacak ücret işçinin iş ilişkisi içerisinde olduğu son giydirilmiş brüt ücretidir. Giydirilmiş brüt ücrette işçinin maaşına ek olarak işçiye sağlanan ve devamlılık arz eden para veya para ile ölçülebilen menfaatler hesaplamaya dahil edilir. İhbar tazminatı hesaplanırken brüt ücrete prim, servis, yemek ve yol yardımı, özel sağlık sigortası gibi haklar da dahil edilerek hesaplama yapılmalıdır.
Giydirilmiş ücretin hesaplanması ile ihbar tazminatı bu ücret üzerinden tayin edilir. Bu hususta, öncelikle işçinin çalışma süresi ve bu süre uyarınca bildirim süreleri tespit edilir. İş Kanunu’nun 17. maddesindeki süreler uyarınca bildirim süresi her hafta 7 gün olarak hesaplanır ve toplam gün sayısıyla işçinin son giydirilmiş ücreti çarpılır. Burada hesaba esas alınacak ücret bir günlük giydirilmiş ücrettir.
İhbar tazminatı olarak hesaplanan tutardan damga vergisi ve gelir vergisi çıkarıldığında net tutar belirlenmiş olur.
Kısaca İhbar Tazminatı açısından hesap yapmak için öncelikle işçinin günlük giydirilmiş brüt ücreti belirlenmelidir. İşçinin işyerinde çalıştığı süreye göre kanuni ihbar süresi tespit edilir.
İşçinin;
2 haftalık ihbar tazminatı için 14 gün,
4 haftalık ihbar tazminatı için 28 gün,
6 haftalık ihbar tazminatı için 42 gün,
8 haftalık ihbar tazminatı için 56 günlük giydirilmiş ücreti hesaplanmalıdır.
İhbar Tazminatında Faiz
İhbar tazminatının ödenmesinin geciktiği durumlarda veya dava açıldığında işleyecek faiz miktarı kanunda başkaca bir faiz oranı belirtilmediğinden yasal faizdir. Taraflar arasında başka bir faiz oranı kararlaştırılmamışsa (aksine bir sözleşme yoksa) ihbar tazminatına yasal faiz uygulanır. Faizin başlangıç tarihi borçlunun temerrüde düştüğü tarih olarak belirlenir. Yani bu tazminata faiz işleyebilmesi için karşı tarafa ihbar tazminatı hakkında ihtarda bulunmak gerekmektedir. Bu ihtar mesaj yoluyla, sözlü yada noter yoluyla yapılabilir. Eğer ihbar tazminatının alacaklısı, borçluyu dava tarihinden önce ihtar etmediyse, bu süre için faiz talep edemez. Bu durumda faiz dava tarihinden itibaren işlemeye başlar.
İhbar Tazminatında Zamanaşımı
İhbar tazminatı alacağı için zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre usulsüz feshin gerçekleştiği tarihten itibaren hesaplanır.
İhbar Süresinde İş Arama İzni
İhbar süresi içerisinde işçiye mesai saatleri içerisinde en az iki saat olmak üzere iş arama izni kullandırılmalıdır. İşveren işçinin kullandığı iş arama izni nedeniyle maaşından kesinti yapamaz. İşçi isterse bu izinleri ihbar süresinin sonunda toplu olarak kullanabilir. Örnek vermek gerekirse kanunen günlük 2 saat iş arama izni olan bir işçi ihbar süresi olarak 10 gün boyunca çalıştığında 20 saatlik bir izin hakkına sahip olur. Bu izinleri topluca kullanması ihbar süresindeki çalışmasını erken bitirebilmesini sağlamaktadır.
Eğer işçi günlük iki saat iş arama iznini günlük veya toplu şekilde kullanmadıysa çalıştığı iki saatlik süreler için saatlik ücretinin yüzde yüz zamlı olacak şekilde ödeme alması gerekmektedir.
İş arama iznine hak kazanmak için işçinin talep etmesine gerek yoktur. Bu hak doğuştan kanunla verilmiştir. İşveren uymadığı takdirde işçi ihbar süresinin sonunda toplu olarak kullanabilir veya iş arama izni olarak kullanmadığı süreler için yüzde yüz zamlı ücret talep edebilir.