Cumhurbaşkanına hakaret suçu Türk Ceza Kanunu 299. maddesinde hakaret suçunun genel hükümlerinden ayrı şekilde özel olarak düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanına hakaret suçunun cezalandırılmasındaki amaç Cumhurbaşkanlığı makamının şeref ve haysiyetini korumaktır. Ülkemizde Cumhurbaşkanı sahip olduğu görev ve yetkiler bakımından devletin en üst makamıdır. Bu nedenle bu makama karşı işlenebilecek suçlar ayrıca hüküm altına alınmıştır.
Hakaret, bir kişiye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek şekilde bir fiil veya olgu isnat etmek veya sövmek suretiyle işlenen bir suçtur. Hakaret suçunun işlenmesi için karşıdaki kişiyle yüz yüze olmak şart değildir. Hakaret suçu bir kimsenin gıyabında veya sosyal medya aracılığıyla işlenebilir.
Cumhurbaşkanına hakaret suçu TCK’nın 299. maddesinde şu şekilde yer almaktadır:
“Madde 299 – (1) Cumhurbaşkanına hakaret eden kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/35 md.) Suçun alenen işlenmesi hâlinde, verilecek ceza altıda biri oranında artırılır.
(3) Bu suçtan dolayı kovuşturma yapılması, Adalet Bakanının iznine bağlıdır.”
İçindekiler
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Nedir?
Anayasada Cumhurbaşkanının devleti ve milleti temsil ettiği, devletin en üst konumunda yer aldığı düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanına hakaret suçu ile korunmak istenen hukuki yarar, devletin başı sıfatıyla devleti ve milleti temsil etmekte olan Cumhurbaşkanının şahsında devletin saygınlığı ve itibarıdır. Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Türk Ceza Kanunu’nun Kişilere ve Şerefe Karşı Suçlar bölümünde değil Devlete Karşı İşlenmiş Suçlar bölümünde düzenlenmiştir.
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunun Unsurları
Ceza hukukunda suçun unsurları maddi ve manevi unsurlar olarak ayrılmaktadır.
- Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda Maddi Unsurlar;
Fail: Cumhurbaşkanına hakaret suçunun faili herkes olabilmektedir.
Mağdur: Hakaret içerikli sözlerin yöneltildiği görevdeki Cumhurbaşkanı suçun mağduru konumundadır.
Fiil: Cumhurbaşkanına hakaret suçunun oluşması için kanun somut bir fiil isnadını veya sövmeyi aramaktadır. Burada sövme kişinin onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte olmalıdır.
- Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda Manevi Unsur;
Suçun bilerek ve isteyerek yani kasten işlenebilmesi mümkündür. Cumhurbaşkanına hakaret suçunun cezalandırılması için sanığın hakaret içeren sözcüklerini kasıtlı olarak Cumhurbaşkanına yöneltmiş olması gerekmektedir.
Cumhurbaşkanını eleştirmek hakaret suçu olarak kabul edilerek ceza verilmesi için yeterli bir sebep değildir.
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Yargılaması
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu şikayete bağlı bir suç değildir. İlgili Cumhuriyet Savcılığı tarafından suçun işlendiği haber alındığında soruşturma re’sen başlatılır. Savcılık şüpheli aleyhine ve lehine olacak tüm delilleri toplayarak yeterli şüphe oluştuğu takdirde dava açılmak üzere iddianame düzenler.
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda dava açılması için Adalet Bakanlığından izin alınması gerekmektedir.
İzin alındığı takdirde dava suçun işlendiği yerdeki Asliye Ceza Mahkemesi’nde açılır.
Cumhurbaşkanına hakaret suçunda zamanaşımı 8 yıl olarak belirlenmiştir. Fiil işlendikten sonra 8 yıl içerisinde dava açılabilir.
Tavsiye yazı: Cinsel İftira Atmanın Cezası
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunun Cezası
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunun Cezası kanunda temel olarak 1 yıldan 4 yıla kadar hapis olarak belirlenmiştir. Suçun internet, basın ve yayın yoluyla veya sosyal medya aracılığıyla alenen işlenmesi verilecek cezanın 1/6 oranında artmasına sebep olmaktadır.
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, Adli Para Cezası, Cezanın Ertelenmesi, Uzlaşma
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (hagb), sanığın iki yıl veya daha az ceza aldığı durumlarda uygulanan beş yıl boyunca kasıtlı bir suça karışmadığı takdirde davanın düşmesine neden olan bir imkandır. Hükmün açıklanması geri bırakılması kararı süresince mahkemenin verdiği ceza askıda kalır. Sanık beş yıllık süre boyunca kasıtlı bir suç işlemediğinde verilen hagb kararı silinerek dosya arşive kaldırılmaktadır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verildiğinde işlenen suç adli sicil kaydında gözükmez. Cumhurbaşkanına hakaret suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.
Adli para cezası, kanunda belirtilen suçlara tek başına uygulanabilen veya hapis cezasıyla birlikte uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Hakim belirli koşullarda Cumhurbaşkanına hakaret suçu nedeniyle verilen hapis cezasını para cezasına çevirebilir.
Cezanın Ertelenmesi, iki yıl veya daha az ceza alındığı takdirde kanunda aranan diğer koşullar da gerçekleştiğinde hapis cezasının ertelenmesi mahkeme tarafından uygulanabilir. Sanık daha önce 3 aydan daha fazla bir ceza almamış olmalıdır. Sanığın işlediği suçtan dolayı pişmanlık göstermesi gerekmektedir. Hapis cezasını ertelenmesi Cumhurbaşkanına hakaret suçunda da uygulanabilir. Burada ertelenen cezanın infazıdır. Beş yıllık süre boyunca başka kasıtlı bir suç işlenmediğinde erteleme kararı verilen suç infaz edilmiş sayılır. Ancak cezanın ertelenmesi kurumunda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararından farklı olarak cezanın ertelendiği adli sicil kaydına işlenmektedir.
Uzlaşma, Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda uzlaşma hükümleri uygulanmamaktadır. Bu suç takibi şikayete bağlı bir suç olmadığından soruşturma ve kovuşturma re’sen kamu tarafından yapılmaktadır.
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda İfade Özgürlüğü
İfade özgürlüğüne Avrupa İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin 19. maddesinde, Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesinin 10/1.maddesinde, T.C. Anayasasının 25 ve 26. maddelerinde yer verilmiş olup birbirlerine paralel şekilde; “Herkes görüşlerini açıklama ve anlatım özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, kanaat özgürlüğü ile kamu otoritelerinin müdahalesi ve Ülke sınırları söz konusu olmaksızın haber veya fikir almak ve verme özgürlüğünü de içerir.” biçiminde yer edilmiştir. Ancak ifade özgürlüğü elbette sınırsız değildir. Küfür ile onur şeref ve saygınlığı zedeleyici sözler ifade özgürlüğü kapsamında değildir. Yönetimi ve yöneteni eleştirebilmek demokrasinin gereğidir. Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda ağır eleştiri kapsamında kalan, saygı sınırlarını aşan, nezaket dışı ifadeler hakaret ve sövme kapsamında değerlendirilmemektedir. Bu nedenle hapis cezasıyla cezalandırılmak oldukça ağır olacaktır. Cumhuriyet Savcısı ve Mahkeme Hakimine bu durumu en iyi şekilde anlatmak ve iyi bir savunma yapmak Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda ceza almamak veya düşük bir ceza alarak erteleme hükümlerinden faydalanmak için oldukça önemlidir.
Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Yargıtay Kararları
“Suça sürüklenen çocuk hakkında instagram hesabı üzerinden katılana hitaben “O bir o.. Çocuğu.” demek suretiyle Cumhurbaşkanına Hakaret suçundan cezalandırılması talebiyle kamu davası açılmış ise de, suça sürüklenen çocuğun suçlamayı kabul etmediği, BTK’ya müzekkere yazılarak “larviya_0” isimli İnstagram hesabına ulaşım sağlayan IP numarasının tespit edilmesinin istendiği ancak cevabi yazıda, istenilen bilginin temin edilebilmesi için hedef IP bilgilerinin gönderilmesi gerektiğinin bildirildiği, suça konu paylaşımın İnstagram direct message üzerinden yapılması ve üçüncü kişi tarafından sadece ekran görüntüsü gönderilerek ihbara konu olması nedeniyle, araştırma raporunda suça konu mesajın hangi IP numarası kullanılarak yapıldığına dair bir bilgi bulunmadığı, bu kapsamda BTK’ya aynı hususta tekrar müzekkere yazılamadığı, yine 31.08.2020 tarihli web sitesi tespit raporunda “larviya_0” rumuzlu İnstagram hesabına girildiğinde “Üzgünüz, bu sayfaya ulaşılamıyor, tıkladığın bağlantı bozuk olabilir veya sayfa kaldırılmış olabilir.” ibaresi ile karşılaşıldığının belirtildiği, bu nedenle bilirkişiye suça konu paylaşımın yapıldığı hesaba ilişkin bilirkişi incelemesi yaptırılmasının mümkün olamayacağı anlaşılmakla, belirtilen tüm bu nedenler hep birlikte dikkate alındığında suça sürüklenen çocuğun suça konu sözü kendisinin söylemediğine dair savunmasının aksinin ispatlanamadığı gerekçesiyle suça sürüklenen çocuk hakkında üzerine atılı “Cumhurbaşkanına Hakaret” suçundan 5271 sayılı Kanun’un 223/2-e maddesi uyarınca beraatine karar verilmiştir.TEMYİZ İSTEMİNİN ESASTAN REDDİ İLE HÜKMÜN ONANMASINA, 20.05.2024 tarihinde karar verildi.” Yargıtay 4. CD., E. 2024/1331 K. 2024/6962 T. 20.5.2024
“Suça sürüklenen çocuk hakkında, Cumhurbaşkanı olan katılana yönelik sosyal paylaşım sitesi facebook üzerinden yaptığı paylaşımla hakaret ettiği iddiasıyla açılan kamu davasında, Yerel Mahkemece suça sürüklenen çocuğun üzerine atılı suçlamayı inkar etmesi, 24.05.2021 tarihli bilirkişi raporunda suça konu paylaşımın suça sürüklenen çocuk tarafından yapıldığına ilişkin teknik bir verinin veya delilin bulunmadığına ilişkin tespit yapılması ve başkaca somut delilin elde edilememiş olması nedeniyle beraat kararı verilmiştir.
Gerekçe bölümünde açıklanan nedenlerle Bölge Adliye Mahkemesi Ceza Dairesinin, kararında katılan vekili tarafından öne sürülen temyiz sebepleri ve 5271 sayılı Kanun’un 289 uncu maddesinin birinci fıkrası ile sair yönlerden yapılan temyiz incelemesi sonucunda hukuka aykırılık görülmediğinden 5271 sayılı Kanun’un 302 nci maddesinin birinci fıkrası gereği, Tebliğname’ye uygun olarak, oy birliğiyle TEMYİZ İSTEMİNİN ESASTAN REDDİ İLE HÜKMÜN ONANMASINA” Yargıtay 4. CD., E. 2023/7003 K. 2024/6624 T. 14.5.2024
“Hakaret fiilinin cezalandırılmasıyla korunan hukuki değer, kişilerin onur, şeref ve saygınlığı olup, bu suçun oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleşmesi gerekmektedir. Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı bazı durumlarda nispi olup, zamana, yere ve duruma göre değişebilmektedir. Kişilere yönelik her türlü ağır eleştiri veya rahatsız edici sözlerin hakaret suçu bağlamında değerlendirilmemesi, sözlerin açıkça, onur, şeref, ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnadını veya sövmek fiilini oluşturması gerekmektedir. Bu kapsamda, sanığın, … isimli sosyal medya uygulaması üzerinden Cumhurbaşkanı ile Diyanet İşleri Başkanının resmi yanına “De ki: Diplomayı soran kafirdir.” biçiminde yaptığı paylaşımın, katılanın görevi nedeniyle gördüğü işlev de dikkate alındığında eleştiriye daha fazla katlanmak zorunda olması ve kendisine yönelik eleştirilerin sınırlarının çok daha geniş tutulması gerekliliği dikkate alındığında, suça konu edilen paylaşımın muhatabının onur, şeref ve saygınlığını rencide edici boyutta olmaması nedeniyle hakaret suçunun unsurlarının oluşmadığı gözetilmeden, mahkumiyet kararı verilmesi, nedeniyle hukuka aykırılık görülmüştür.
Gerekçe bölümünde açıklanan nedenle sanık … müdafiinin temyiz istemi yerinde görüldüğünden Bölge Adliye Mahkemesi kararının 5271 sayılı Kanun’un 302 nci maddesinin ikinci fıkrası gereği, Tebliğname’ye uygun olarak, oy birliğiyle BOZULMASINA..” Yargıtay 4. CD., E. 2022/9479 K. 2023/22538 T. 12.10.2023
